Շենգենյան վիզան վիզա է, որը տրվում է Շենգենյան համաձայնագիրը ստորագրած երկրներից մեկի կողմից: Ներկայումս «ԵՄ Շենգենյան օրենքին ենթակա» ձևակերպումը մի փոքր ավելի ճիշտ է, բայց շատ դեպքերում մարդիկ դեռ խոսում են համաձայնագրի մասին: Շենգենյան վիզայի ի հայտ գալը անմիջականորեն կապված է Շենգենյան համաձայնագրի դրույթների կատարման ուղղությամբ աշխատանքների առաջընթացի հետ:
Շենգենյան համաձայնագրի պատմություն
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո Եվրոպայի երկրները հասկացան, թե որքան կարևոր է ստեղծել Եվրոպական տնտեսական միություն, որը հնարավորություն կտա մասնակից երկրներից յուրաքանչյուրի տնտեսությունը զարգանալ առանց տարբեր խոչընդոտների: Այդ նպատակով ստեղծվեց Եվրոպական տնտեսական համայնքը, որի հիմնական նպատակը անվանվեց ապրանքների և ծառայությունների վաճառքի ընդհանուր շուկա: Հասարակության ստեղծումը նշանակում էր, որ ժամանակի ընթացքում բոլոր քայլերն իրականացվելու էին, այսպես կոչված, շարժման չորս ազատությունները ՝ ապրանքներ, ծառայություններ, կապիտալ և մարդիկ հաստատելու համար:
Այդ նպատակով ձեռնարկվեցին տարաբնույթ տնտեսական միջոցառումներ, որոնցից ամենանշանակալիցը Մաքսային միության ստեղծումն էր 1958 թ.-ին, բայց մարդկանց տեղաշարժը երկար ժամանակ մնում էր դժվար: Եվրոպական պետությունների քաղաքացիները վիզաների կարիք չունեին, բայց անձնագրային հսկողության առկայությունը մարդկանց ստիպում էր անձնագրեր կազմել և ժամանակ վատնել հատելով սահմանները:
Դա շարունակվեց մինչև 1985 թ. Հունիսի 14-ը, հենց այդ օրը ստորագրվեց Շենգենյան համաձայնագիրը: Միջոցառումը տեղի ունեցավ «Արքայադուստր Մարի-Աստրիդ» կոչվող նավի վրա, այն վայրում, որտեղ Ֆրանսիայի, Գերմանիայի (այն ժամանակ ԳԴՀ) և Լյուքսեմբուրգի սահմանները միաձուլվում էին: Այն ստորագրել են հինգ երկրների ՝ Բելգիայի, Ֆրանսիայի, Նիդեռլանդների, Լյուքսեմբուրգի և Գերմանիայի ներկայացուցիչները: Հենց նրանք դարձան Շենգենյան համաձայնագրի առաջին կողմերը: Փաստաթուղթն ինքնին ստացել է այս անունը, քանի որ նավի նավիգացիայի վայրի մոտակա գյուղը կոչվում էր Շենգեն:
Ի սկզբանե, Շենգենյան համաձայնագիրը նշանակում էր, որ անձնագրային հսկողությունը փոխարինվելու է սահմանը հատող մեքենաների հսկողությամբ, ինչի համար նրանք պետք է դանդաղեցնեն անցակետերը հատելիս: Չնայած ստորագրմանը, համաձայնագիրը երկար ժամանակ չէր կիրառվում:
Շենգենյան համաձայնագրի կիրառում
Սահմանների վերջնական վերացման խթանը հաղորդեց Եվրամիության ձևավորումը, որի բոլոր քաղաքացիները ստացան ազատ տեղաշարժվելու իրավունք իր անդամ երկրներում: Հարց առաջացավ ԵՄ-ում ընդհանուր սահմանները հանելու վերաբերյալ: Շենգենյան համաձայնագրի կիրառման մասին կոնվենցիան ստորագրվել է միայն 1990 թվականին: Հենց այդ ժամանակ որոշում կայացվեց սահմանի մշտական վերահսկողությունը ամբողջությամբ վերացնելու մասին, չնայած ընտրովի վերահսկողությունը դեռ ընդունելի է: Միևնույն ժամանակ, որոշվեց ներմուծել Շենգենյան վիզաներ, քանի որ պետք է ստեղծվեր մեկ վիզային տարածք:
Այս որոշումն ուժի մեջ մտնելու համար պահանջվեց ևս 5 տարի: Շենգենյան համաձայնագիրն ուժի մեջ է մտել միայն 1995 թվականի մարտի 26-ին, որի ընթացքում Իսպանիային և Պորտուգալիային հաջողվեց ստորագրել այն:
Շենգենյան համաձայնագրի փոխարինում ԵՄ օրենսդրությամբ
1999 թվականի մայիսի 1-ին Շենգենյան համաձայնագիրը վերանայվեց և փոխարինվեց ԵՄ Շենգենյան օրենսդրությամբ: Ուժի մեջ է մտել այսպես կոչված Ամստերդամի պայմանագիրը, որում որոշ փոփոխություններ են կատարվել: Համաձայն այս համաձայնագրի ՝ Շենգենյան համաձայնագրի իրագործումը ներառված էր ԵՄ օրենսդրության մեջ, ուստի Շենգենյան համաձայնագիրն այժմ փոխարինվում է դրանով:
ԵՄ բոլոր նոր անդամ երկրներն այլևս չեն ստորագրում Շենգենյան համաձայնագիրը, բայց նրանք պարտավորվում են համապատասխանել ԵՄ օրենսդրությանը, որը ներառում է Շենգենի կանոնները:
